جهاد سازندگي

حجّة الاسلام سيدمحمدباقري پور چهارشنبه ۰۱ مهر ۹۴ | ۱۵:۱۷ ۵۵ بازديد

جهاد سازندگي نهادي انقلابي است كه در تاريخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ به فرمان روح‌الله خميني براي رسيدگي به مناطق محروم و دورافتاده ايران تاسيس شد.

انديشه تاسيس جهاد سازندگي، نخستين بار، با عنوان طرح اعزام گروه‌هاي ۱۰ نفره دانشجوئي به مناطق محروم و با پيشنهاد يكي از اعضاي هيات علمي دانشكده فني دانشگاه تهران، مطرح شد. سپس، طرح موضوع به رهبر انقلاب ايران خميني داده شد و او در ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ فرمان تشكيل جهاد را صادر كرد. افرادي همچون بهشتي از حاميان اين حركت مردمي و دانشجويي بود.

بعدها و پس از يك دوره آغازين، جهاد سازندگي به وزارتخانه‌اي در دولت تبديل شد و سرانجام با ادغام در وزارت كشاورزي، نام وزارت جهاد كشاورزي را بخود گرفت و منحل شد.

محتويات

دلايل تاسيس

پس از پيروزي انقلاب اسلامي با توجه به ضرورت انجام اقدامات وسيع و سريع در راستاي محروميت زدائي و افزايش توليدات كشاورزي وتوسعه و عمران روستاها با وجود ارگان هاي رسمي دولتي ، جهاد سازندگي در 27 خرداد ماه 1358 با فرمان رهبر كبير انقلاب اسلامي حضرت امام خميني (ره) به منظور فراهم آوردن نهضتي همه جانبه براي مبارزه با فقر و محروميت بجا مانده از رژيم گذشته و توسعه و عمران روستائي به وجود آمد.

تاريخچه

ايده ابتدايي تشكيل نهادي دانشجويي براي اداره مناطق بحراني محروم و دورافتاده از جمله كردستان، سيستان و بلوچستان، گنبد و تركمن صحرا، مسجد سليمان و خوزستان و چهارمحال و بختياري و هدايت امور سياسي و فرهنگي و فعاليت‌هاي انقلابي و مردمي اين مناطق با استفاده از امكانات ارتش در جلسه جمعي از دانشجويان دانشگاه‌هاي پلي تكنيك، صنعتي آريامهر، دانشگاه تهران، دانشگاه ملي و دانشگاه علم و صنعت ايران با امام خميني مطرح شد و ايشان عليرغم ميل دانشجويان، آنها را به نخست وزير وقت مهدي بازرگان ارجاع دادند. در جلسه اي كه با حضور اين دانشجويان بهمراه بعضي اساتيد دانشگاه، با نخست وزير برگزار شد، اولين نماينده اين گروه دانشجويي محمدتقي امانپور انتخاب گرديد كه رابط اين گروه دانشجويي با نخست وزيري بود.بنا بر خاطرات اين دانشجويان، مهندس بازرگان ابتدائا با هرگونه همكاري و مشاركت دانشجويان در حل بحرانهاي كشور مخالفت كردند اما با اصرار و استدلالهاي دانشجويان بالاخره رضايت دادند كه آنان در مناطق بحرانزده ي مرزي (و نه در تهران!) فعال شوند. اولين گروهاي اعزامي گروهاي زير بودند كه تا تاريخ ۱۵ اسفند ۱۳۵۷اعزام شدند و به مدت سه ماه در اين مناطق فعاليت كردند.

گروه اعزامي پلي تكنيك به سرپرستي محسن ميردامادي و علي اكبر مهرفرد به كردستان.
گروه اعزامي دانشگاه صنعتي آريامهر به سرپرستي حسين شوريده و ابراهيم اصغرزاده به گنبد و تركمن‌صحرا.
گروه اعزامي دانشگاه ملي به سرپرستي آعبدالله و سيفي كار به خوزستان و مسجد سليمان.
گروه اعزامي دانشگاه صنعتي اصفهان به سرپرستي محمود حجتي به شهركرد.
گروه اعزامي دانشگاه تهران به سرپرستي مرحوم جواد خياباني (احتمالاً) به سيستان و بلوچستان.

پس از اعزام اين گروه‌ها لزوم ايجاد نهضت جهاد سازندگي با مشاركت دانشجويان در كشور احساس شد اين طرح در ارديبهشت ۵۸ در دانشگاه‌هاي ايران مورد نظرخواهي قرار گرفت كه با موافقت دانشجويان روبرو شد بنابراين طرح تشكيل نهضت مدون شد و توسط بهشتي به اطلاع خميني رسيد. خميني مهلتي يك ماه را براي تشكيل اين نهضت در نظر گرفت و در تاريخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ چهار ماه بعد از انقلاب اسلامي فرمان تشكيل جهاد سازندگي را صادر كرد. در ابتدا بهشتي به عنوان نماينده شوراي انقلاب در جهاد سازندگي تعيين و سپس ناطق نوري به عنوان نماينده خميني و محمدحسين بني‌اسدي به عنوان نماينده نخست وزير و رضا افشار، عباس احمد آخوندي و مجتبي آلادپوش به عنوان اولين شوراي مركزي جهاد سازندگي تعيين و كار خود را آغاز نمودند.^[۱]

وزارتخانه جهاد سازندگي

نهضت جهاد سازندگي در روز سه‌شنبه ۷ آذر ۱۳۶۲ طي طرحي در سه فصل شامل: اهداف، وظايف و مقررات عمومي در ۱۱ ماده و ۵ تبصره با تاييد مجلس شوراي اسلامي به وزارتخانه جهاد سازندگي تبديل شد. اين طرح ۱۰ روز بعد به تأييد شوراي نگهبان رسيد. وزارت جهاد سازندگي به كميته‌هاي مختلف با شرح وضايف مختلف تقسيم شد كه مهمترين آنها عبارتند از:

كميته فرهنگي
كميته عمران و فني
كميته كشاورزي
كميته بهداشت و درمان
كميته پشتيباني مناطق جنگي
كميته صنايع

وزارتخانه جهاد كشاورزي

نوشتار اصلي: وزارت جهاد كشاورزي

به منظور رفع نابساماني‌ها و نارسايي‌ها در بخش كشاورزي براساس قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در جهت اصلاح نظام اداري، كاهش تصدي‌هاي غير ضروري، ارتقاي بهره‌وري و كارايي نيروي انساني و مديريت دستگاههاي اجرايي، حذف موازي كاري‌ها و تجمع امور كشاورزي، دام، توسعه و عمران روستايي لايحه ادغام وزارت جهاد سازندگي و وزارت كشاورزي و تشكيل وزارت جهاد كشاورزي توسط سازمان مديريت و برنامه ريزي تهيه شد و در تاريخ ۲۶ مرداد ۱۳۷۹ با قيد يك فوريت به مجلس شوراي اسلامي رفت^[۲]. اين لايجه در تاريخ ۶ دي ۱۳۷۹ به تصويب نمايندگان مجلس شوراي اسلامي رسيد و در تاريخ ۱۰ دي ۱۳۷۹ توسط شوراي نگهبان تاييد شد.^[۳]

فرمان روح‌الله خميني

خميني در ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ چهار ماه بعد از انقلاب اسلامي در طي فرماني نهاد جهاد سازندگي را تشكيل داد. در اين فرمان از ملت ايران به عنوان ملتي فداكار ياد مي‌شود و تنها راه ساخت ويراني‌هاي كشور كه به عقيده خميني از آثار حكومت پهلوي بر ايران است همكاري ملت ايران عنوان مي‌شود.در بخشي از اين فرمان آمده‌است.

لكن اين ديوار شيطاني بزرگ كه شكست، پشت اين ديوار و خرابي‌هاي زيادي هست و ناچاريم كه براي سازندگي به ملت متوجه بشويم. براي اينكه خرابي‌هايي را كه در طول مدت حكومت جائر پهلوي در مملكت ما حاصل شده‌است ترميم كنيم و بحمدالله ملت ما راجع به سازندگي مهيا بودن خود را اعلام كردند. دانشجوهاي عزيز، متخصصين، مهندسين و بازاريان، كشاورزان همه قشرهاي ملت داوطلب‌اند كه ايراني كه به طور مخروبه به دست ما آمده، بسازند از اين جهت بايد ما اين جهاد را به سازندگي موسوم كنيم...^[۴]

همچنين در انتهاي اين فرمان خميني ثواب سازندگي و شركت در اين جهاد را بالاتر از زيارت مكه و مدينه مي‌داند:

بلكه من از اشخاصي كه براي زيارتها مثل زيارت مكة معظمه و مدينه منوره مي‌خواهند به طور استحباب بروند از آنها مي‌خواهم و تقاضا مي‌كنم كه شما كه براي ثواب مي‌خواهيد به مكه مشرف بشويد و يا مي‌خواهيد به مدينه منوره و يا به عتبات عاليات مشرف بشويد، امروز ثوابي بالاتر از اين نيست كه به برادران خودتان كمك كنيد و اين سازندگي را همه با هم شروع كنيم كه ايران خودتان درست ساخته بشود و برادران شما نجات يابند.^[۴]

جهاد سازندگي و جنگ

جهادسازندگي در جنگ نقش بزرگي را ايفا كرد و بگفته فرماندهان جنگ يكي از دلايل عدم شكست ايران در جنگ حضور اين نهاد انقلابي در جنگ بود^[۵]^[۶]. جهاد در جنگ حضور مهندسي داشت و با ساخت پل، سنگر، خاكريز و جاده در مناطق مختلف باعث پيشرفت سربازان در جنگ مي‌شد كه در اين زمينه مي‌توان به احداث پل بعثت بر رودخانه اروند اشاره كرد. جهاد در جنگ يك قرارگاه مركزي و ۵ قرارگاه محور عملياتي شامل قرارگاه كربلا، نوح، نجف، حمزه سيدالشهدا، رمضان داشت همچنين از ۶ تيپ مهندسي سه گردانه در مناطق جنگي مانند تيپهاي مهندسي استان فارس، اصفهان، كرمان و سمنان تشكيل مي‌شد ضمن اينكه ۴۵ گردان مستقل نيز از استانهاي مختلف فعاليت مهندسي داشتند. از جهادگران در جنگ ۱،۱۰۰ نفر شهيد، ۲۲،۰۰۰ نفر جانباز و بيش از ۸۰۰ نفر اسير شدند.^[۷]

سنگرسازان بي‌سنگر

لقب سنگرسازان بي‌سنگر توسط امام خميني رهبر ايران به جهادگران جهاد سازندگي بدليل نقش بزرگشان در جنگ داده شد.

فعاليت‌هاي مهم

عمليات خيبر
- پل ۱۴ كيلومتري خيبر بدون پايه بر روي آب از سه راه فتح تا جزيره شمالي
- احداث جاده بزرگ سيدالشهدا (ع) كه نيروها توانستند بخشي از رودخانه هورالعظيم را پر كنند تا رزمندگان با اطمينان خاطر بيشتري جزاير را در اختيار داشته باشند.
پل بعثت بر رودخانه اروند با ۶ هزار لوله ۵۶ اينچ

اهداف

عمده‌ترين اهدافي كه جهاد سازندگي عبارتند از:

رفع محروميت از روستاهايي كه از ساده‌ترين امكانات رفاهي نيز محروم بودند.
حركت به سوي استقلال و خودكفائي كشور با تلاش در جهت بهبود وضع اقتصادي و اجتماعي روستاها و مناطق عشايري از طريق توسعه كشاورزي، دامداري، صنايع روستائي و...
ايجاد زمينه لازم جهت رشد شخصيت والاي انساني روستائيان از طريق مشاركت و نظارت آنان در فعاليتهاي روستائي
بسيج اقشار مختلف مردم جهت سازندگي روستاها و فراهم كردن امكان تلاش براي رشد و تكامل آنها.

كه به علت ابعاد گستردة ويراني‌ها و محروميت‌هاي به جا مانده از رژيم پهلوي، جهاد سازندگي اولويت در امر سازندگي را به روستاهاي دورافتاده و محروم اختصاص داد.