سازمان بَسيج مستضعفين يا نيروي مقاومت بسيج

حجّة الاسلام سيدمحمدباقري پور چهارشنبه ۰۱ مهر ۹۴ | ۱۵:۳۲ ۴۲ بازديد

سازمان بسيج يكي از نيروهاي پنجگانه سپاه پاسداران به شمار مي‌رود كه گردآوري، مديريت و سازماندهي نيروهاي داوطلب مردمي را، در راستاي اهداف سازماني، بر عهده دارد.

اين نيرو كه با نام‌هاي سازمان بَسيج مستضعفين يا نيروي مقاومت بسيج هم شناخته مي‌شود در ۵ آذر ۱۳۵۸ به فرمان روح الله خميني تشكيل شد و پس از تصويب مجلس شوراي اسلامي در دي ۱۳۵۹ قانوناً رسميت پيدا كرد و به سپاه پاسداران انقلاب اسلامي تعلق گرفت. به اعضاي اين سازمان بسيجي مي‌گويند و طبق ماده ۱۳ قانون مقررات استخدامي سپاه، بسيجي به فردي اطلاق مي‌شود كه داوطلبانه جهت تحقق ارتش ۲۰ ميليوني تحت پوشش سپاه در مي‌آيد. به موجب همين مادهٔ قانوني بسيجيان به سه دسته «بسيج عادي»، «بسيج فعال» و «بسيج ويژه» يا «پاسداران افتخاري» تقسيم مي‌شوند.^[۱] در جنگ ايران و عراق از بسيجيان بيشتر براي ارسال به صورت داوطلبانه و سازماندهي شده به جبهه‌ها استفاده مي‌شد.

محتويات

تشكيل

بسيج مستضعفين با فرمان آيت‌الله خميني در ۵ آذر ۱۳۵۸ تشكيل شد و پس از تصويب مجلس شوراي اسلامي در دي ۱۳۵۹ به صورت قانوني رسميت پيدا كرد ابتدا مدتي مجد و پس از آن سالك فرمانده بسيج بودند. محمدعلي رحماني از سال ۱۳۶۲ مسئوليت آن را بر عهده گرفت او تا پايان جنگ هشت ساله عراق عليه ايران در اين سمت فعاليت مي‌كرد وي توانست با روشي نوين نيروهايي را از پير و جوان از نقاط دور افتاده و روستاها تا ادارات و دانشگاهها و دانش آموزان و روحانيون را سازماندهي نموده و با افزايش پايگاه‌هاي مقاومت از ۷۰۰۰ به ۲۱۵۰۰ پايگاه نيرويي بزرگ را بوجود آورد تا در جهت اجراي فرمان خميني به عنوان ارتش بيست ميليوني به جبهه اعزام نمايند كه اعزام يكصد هزار نفري سپاه محمد حاصل اين سازماندهي بود. رحماني معتقد بود كه بسيج بايد به صورت يك نيروي مردمي و فراگير باقي بماند وي تا سال ۱۳۷۰ در بسيج مستضعفين بود. پس از درگذشت خميني فشار سپاه براي تبديل بسيج مستضعفين به نيروي مقاومت بسيج افزايش پيدا كرد و در نهايت با خروج رحماني از بسيج و تغيير ساختار نيروي مقاومت بسيج تشكيل شد و افشار به عنوان اولين فرمانده نيروي مقاومت بسيج منصوب گرديد.

ساختار تشكيلاتي

نيروهاي بسيج ايران از بدو تأسيس تا پايان مسئوليت سردار سيد يحيي صفوي رسماً زيرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بوده‌اند. با تغيير فرماندهي سپاه و با روي كار آمدن سردار محمدعلي جعفري مسئوليت فرماندهي بسيج براي اولين بار به فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي واگذار گرديد، و حسين تائب در تيرماه ۱۳۷۸ به فرماندهي بسيج منصوب شد اما پس از انتخابات دهم رياست جمهوري ايران فرماندهي بسيج به سردار محمدرضا نقدي سپرده شد.

عزيز جعفري با دسته‌بندي تهديدات عليه جمهوري اسلامي به تهديد نرم، تهديد نيمه‌سخت (شورش‌هاي مردمي بدون سلاح گرم^[۲]، تهديدهاي اقتصادي-سياسي داخلي و خارجي^[۳]) و تهديد سخت (شورش‌هاي مسلحانه، جنگ داخلي و جنگ خارجي) وظيفه مبارزه با تهديد نرم را به بسيج غيرنظامي، نيمه‌سخت را به بسيج نظامي و سخت را به نيروي زميني سپاه و بسيج نظامي محول مي‌كند.^[۴]

تشكل‌ها

بودجه

براساس قانون برنامه چهارم توسعه بايستي هر سال ۴۰۰ ميليارد تومان براي بسيج در نظر گرفته شود كه در سال اول برنامه يعني سال ۱۳۸۴، ۱۷۳ ميليارد تومان و در سال ۸۵ نيز مجدداً ۱۷۳ ميليارد تومان در نظر گرفته شده‌است.^[۷] بگفته فرمانده بسيج و نشريه «صبح صادق» ارگان دفتر سياسي سپاه بودجه اين نهاد در سال ۱۳۸۷ ۲۰۰٪ افزايش پيدا كرده و بصورت جداگانه از اين بودجه، ۵۰ ميليارد تومان نيز براي كمك به بسيجيان بيكار در نظر گرفته شده‌است.^[۸] در سال ۱۳۸۸ هم بر اساس اعلام نشريه برنامه ارگان معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي رئيس جمهوري، بودجه بسيج ۴۵ ميليارد و ۲۳۸ ميليون تومان افزايش يافت.^[۹]

در سال ۱۳۸۳ به منظور تامين منابع مالي و ارزي و رفع سريع مشكلات درماني و خدماتي توانبخشي جانبازان و ايثارگران انقلاب اسلامي و تهيه تجهيزات و امكانات مورد نياز گردان‌هاي عاشورا و الزهراي بسيج معادل ۳۵۰ ميليون دلار از محل حساب ذخيره ارزي به بسيج اختصاص يافت.^[۱۰]

اهداف

اهداف بسيج مستضعفين به نقل از وبگاه آن به شرح زير است^{[نيازمند منبع]}:

تحقق فرمايش روح الله خميني مبني بر تشكيل هسته‌هاي حزب‌الله
ايجاد توانايي‌ها و آمادگي‌هاي لازم دفاعي در آحاد مردم در دفاع از كشور
ايجاد توانايي‌هاي لازم رزمي در نيروهايي كه توانايي شركت در عمليات‌هاي كلاسيك و بزرگ را دارند
ايجاد توانايي‌هاي لازم در آحاد مردم بمنظور كمك به هنگام بروز بلايا و حوادث غير پيشبيني
كمك به دولت در امر سازندگي

نيروي انساني

بسيج در سراسر كشور ۱۱ ميليون نيروي داوطلب دارد. براساس تحقيق «مركز استراتژي و تحقيقات بين‌الملل» در واشنگتن بسيج ۹۰۰ هزار نيروي فعال و ۳۰۰ هزار نيروي ذخيره دارد. به اعضاي بسيج كه درسطح مدارس راهنمايي ايران تحصيل مي‌كنند پويندگان و به اعضاي در سطح دبيرستان پيشگامان گفته مي‌شود.^[۱۱] عضويت‌هاي بسيج به گروه‌هاي زير تقسيم مي‌گردد:

بسيجي عادي: عموم اقشار معتقد به قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران هستند كه پس از گذراندن دوره آموزش عمومي به عضويت بسيج درآمده و سازماندهي مي‌گردند.
بسيجي فعال: آن دسته از بسيجيان عادي داوطلب هستند كه واجد شرايط لازم بوده و پس از گذراندن دوره‌هاي آموزشي سازمان دهي شده و با سپاه همكاري مي‌كنند.
بسيجيان ويژه: اين گروه كه به پاسدار افتخاري هم شناخته مي‌شوند افرادي هستند كه صلاحيت‌هاي يك پاسدار را دارا مي‌باشند و پس از گذراندن آموزش‌هاي لازم در اين زمينه سازماندهي مي‌گردند.^[۱۲]
بسيجيان كادر:كه بسيجيان فعال پس از گذراندن دوره هاي خاص به اين سطح از عضويت ميرسند.

حقوق بشر

سربازي كودكان

بسيج از افراد زير هيجده سال «داوطلب» در طول جنگ ايران و عراق استفاده مي‌كرد، اين سازمان همچنان از افراد زير هيجده سال به صورت داوطلب استفاده مي‌كند.^[۱۳]^[۱۴]

رخدادها

براساس گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر، قوه قضائيه ايران در سال ۲۰۰۷ حكم سابق محكوميت شش بسيجي كه درسال ۲۰۰۲ پنج نفر را كشته بودند را معلق كرد^[۱۵]
موضوع مرگ زهرا بني‌يعقوب كه در سال ۸۶ پس از بازداشت، در بازدشتگاه بسيج جان خود را ازدست داد مساله ساز شد. مسئولين اين موضوع را خود كشي اعلام كردند ولي برخي از افراد از جمله خانواده بني يعقوب با رد موضوع خودكشي اعلام كردند كه بعضي مدارك ارئه شده توسط مقامات مربوطه دستكاري شده است^[۱۶]

عمليات استشهادي

بسيج براي مقابله با حمله نظامي آمريكا به ايران، احتمال استفاده از عمليات استشهادي را مطرح كرده‌است.^[۲۴] درآبان ۱۳۸۴ بسيج دانشجويي دانشگاه شاهرود صدها فرم شركت داوطلبانه درعمليات استشهادي را دراختيار داوطلبان قرار داد.^[۲۵] بسيج عمليات استشهادي خود را همانند اقدام رضاي كرماني در ترور ناصر الدين شاه اعلام كرده‌است.^[۲۶]